إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا
بی‌گمان کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند (خدای) رحمان برای آنان (در دلها) محبتی قرار خواهد داد.
چه رمزی است که محبّت عده‌ای از مردم چنان در دلها نفوذ می‌کند که همه جا، از آنها به خوبی یاد می‌شود و تا زنده‌اند، مردم عاشقانه به طرف آنها می‌روند و بعد از مرگشان، در رثای آنان اشک ماتم می‌ریزند؟ گروهی نیز هستند که مردم از آنها بیزارند، حتی حاضر نیستند نام آنها را بر زبان جاری کنند.
محبوب دلها شدن، نعمتی است که هر کس بدنبال آن است و این آیه توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان محبوب قلوب شد.
آثار ایمان و اعمال صالح
خداوند دوستی جامعه و مودّت مردم را نعمت الهی دانسته و آن را در پرتو ایمان به اصول و معارف دین و انجام کارهای خیر و صالح میسر می‌داند. پس اگر کسی رابطه خود را با خدا مستحکم کند، مشمول مهر خداوند خواهد بود و او دلهای مردم را به سمت وی متوجه خواهد کرد. حضرت ابراهیم*ع* به خداوند عرض کرد:
فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ؛ «خدایا! دلهای عده‌ای از مردم را به سمت فرزندان من متوجه کن». این بدان جهت است که اگر کسی رابطه‌اش را با خدا محکم کند، او دلهای دیگران را متوجه او می‌سازد و این تنها اجابت دعای حضرت ابراهیم? نیست؛ بلکه به عنوان یک اصل کلی در قرآن آمده است.
جلوه‌های محبت
پیامبر*ص* فرمود: هنگامی که خداوند بنده‌ای را دوست بدارد، به جبرئیل می‌گوید:
من فلان کس را دوست دارم، او را دوست بدار. جبرئیل او را دوست خواهد داشت. پس در آسمان‌ها ندا می‌دهد که اهل آسمان! خداوند فلان کس را دوست می‌دارد. آن‌گاه پذیرش این محبت، در زمین بازتاب می‌یابد و هنگامی که خداوند کسی را دشمن می‌دارد، به جبرئیل می‌فرماید:
من از او متنفرم، او را دشمن بدار. جبرئیل او را دشمن می‌دارد؛ سپس در میان اهل آسمان‌ها ندا می‌دهد که خداوند از او متنفر است، او را دشمن دارید؛ همه اهل آسمان‌ها از او متنفر می‌شوند. پس بازتاب این تنفر در زمین خواهد بود.
نعمت همیشگی
وعده‌ای که خداوند در آیه داده است چون مقید به چیزی نشده (مثلاً مقید نکرده به کدام دلها آیا دلهای خودشان یا دیگران؟ آیا در دنیا یا در آخرت؟) مطلق است و شامل همه موارد می‌شود.
البته ممکن است مؤمنان راستین در یک برهه از عمر خویش، به جهت امر به معروف و نهی از منکر و سخن حقی که می‌گویند، مورد خشم نااهلان قرار گیرند ولی شکی نیست که دوستی و محبت آنان قلوب صاحب دلان را قبضه می‌نماید و گواه بر این معنا، کلمه «سَیَجْعَلُ» می‌باشد که «سین» آن علامت زمان آینده است.
امیرالمؤمنین محبوب دل ها
در بسیاری از کتب اهل حدیث و تفسیر اهل تسنن و تشیّع، روایات متعددی در شأن نزول این آیه از پیامبر*ص*نقل شده است. بر اساس این روایات نخستین بار آیه در مورد حضرت علی*ع*نازل گردید.
همچنین در روایات دیگر آمده که خداوند محبت حضرت علی*ع*را در دلهای مؤمنان قرار می‌دهد و در حدیثی از امام صادق*ع*نقل شده که پیامبر*ص* در آخر نماز با صدای بلند ـ به طوری که مردم می‌شنیدند‌ـ در حق امیرالمؤمنین*ع*چنین دعا می‌کرد:
«اللهم هب لعلی المودة فی صدور المؤمنین و الهیبة و العظمه فی صدورالمنافقین فانزل الله ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات»؛
خداوندا! محبت علی? را در دلهای مؤمنان و هیبت و عظمت او را در دلهای منافقان قرار بده. در این هنگام آیه فوق و آیه بعد نازل شد (البته سبب نزول باعث انحصار و اختصاص نمی‌شود؛ پس هر کس ایمان راستین داشته باشد و عمل شایسته انجام دهد، مشمول آیه می‌شود).
پیام ها
1. پیوستگی ایمان و عمل صالح، شرط باروری و ثمردهی کامل آنهاست (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ).
2. محبوبیت به دست خدا و دلها نیز به دست او است (سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ).
3. محبوبیت یافتن مؤمنان نیک کردار در دلها، جلوه‌ای از رحمت گسترده الهی است (سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ).
4. ممکن است امروز به کار شایستة شما ارج ننهند؛ ولی صبر و تلاش مداوم شما در آینده به ثمر خواهد نشست (سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً).
5. هرگاه دیدیم محبوبیت ما کم شده، عقیده یا عملکرد خود را تجزیه و تحلیل کنیم؛ زیرا وعده خداوند تخلّف ندارد (إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً).
منبع : تفسیر همراه